TAARIIKH NOLOLEEDKII XUJJATUL ISLAAM AL-IMAAM ABUU XAAMID AL-QASAALI [Qeybta 6aad]

Imaamka wuxuu jaamacadda wax ka dhigay muddo kooban, deedna wuxuu macalin ka noqoday jaamacadda Nadaamiyah ee magaalada Naysaabuur. Muddo yar kadibna wuxuu dib ugu soo laabtay magaalada Duus, halkaas oo uu gurigiisa agtiisa ka dhisay masjid lagu barto cilmiga iyo xer suufiyada ey Alle ku caabudo oo dunida uga go’doonto. Imaamkana sidaas ayuu waqtigiisa ugu kala qeybiyay, cibaado oo uu u go’o, waqti uu dadka wax baro iyo waqti uu kutub alifo. Kutubtii uu xilligaas qoray waxaa kamid ah ‘Al-mustasfaa’ oo uu alifay sanadku markuu ahaa 503dii hijriyada. Waxaa si xoog leh loosoo wariyaa sababta Imaamka uu usoo laabtay iney aheyd inuu inta uu maqnaa uu aad ugu riyoon jiray riyooyin wanaagsan oo aheyd inuu dib ugu laabto waxbarashada – maadaama 100kii sanaba ilaahey balan qaaday inuu umadda Islaamka usoo saaro qof diinta cusbooneysiiya. Imaamkana wuxuu geeriyooda 505tii, waxaana la isku waafaqsan yahay inuu ahaa cusbooneysiiyihii diinta ee qarnigii 5aad.

Imam Taajuddiin Alsubki, kitaabkiisa Dahabaqaatu Shaaficiyatul Kubraa, wuxuu kaga sheekeeyay qeyb kamid ah karaamaadka Imaam Abuu Xaamid Alqasaali. Subki wuxuu kasoo wariyay Imaamkii weynaa Fakhrul Islaam Abuubakar Alshaahi inuu yiri; waxaa jiray shaqsi aad u necbanaa Imaam Alqasaali oo marwalba si xun u aflagaadeyn jiray. Imaam Alshaashi oo hadalkiisa sii wataa wuxuu yiri; ninkii baan la kulmay – wuxuuna ii sheegay inuu riyo ku arkay rasuulka SCW oo ey la fadhiyaan Abuubakar, Cumar iyo Imaam alqasaali. Deedna imaamka ayaa rasuulka SCW ku yiri; rasuulkii Alloow ninkaan wuu i duraa goor walba; markuu rasuulku xaqiiqsaday ayuu amray in ninka la jeedalo, deedna wuxuu yiri hurdada ayaan kasoo baraarugay iyadoo dhabarkayga ey ku taal calaamaddii jeedalka. Ninkaas wuxuu bilaabay inuu ka shalaayo duriddii uu imaamka durijiray isagoo mar walba uu riyada soo xusuuto booyi jiray dadkana uga sheekeen jiray. Imaami Shaashi wuxuu kaloo soo wariyay in nin kamid ahaa fuqhada dhulka Masar uu u sheegay inuu maalin maalmaha kamid ah uu goobjoog u ahaa in nin uu si xun u aflagaadeeyay Imaam Alqasaali, wuxuu yiri deedna waan dhibsaday caayda loo geystay Imaamka. Habeenkii goortii la gaaray ayaan Imaam Alqasaali ku arkay riyo, wuxuuna igu yiri; waan kuu jeedaa inaad dhibsatay in golohaaga la igu caayay, waxba haka soo qaadin ninkaan beri buu dhimanayaa. Markii waaga baryay, baan golohii tagay mise ninkii waan noolyahay oo waa caafimaad qabaa, deedna xilli galab gaabkii ah ayuu ninkii fuulay daabadiisa isagoo u socda gurigiisa, markuu gurigiisa u dhow yahay ayuu daabaddii ka dhacay, waxaan soo gaaray dhaawac culus, gurigiisa markii la geeyana naftii baa ka baxday intaan gabalku dhicin.

Sidoo kale Imaam Subki wuxuu soo wariyay, in Imaam Alqasaali uu ku fakaray inuu madahab shanaad sameeyo, laakiin waxaa ka joojiyay kadib markuu riyo ku arkay rasuulka SCW. Imaamka wuxuu riyo ku arkay isagoo la jooga rasuulka SCW, deedna waxaa usoo galay Imaam Maalik bin Anas imaamka madhabta Maalikiyada, dabadeedna wuu salaamay – ilbaab baa u furmay, ilbaabkiina buu galay. Waxaa haddana noo yimid, Imaam Abuu Xaniifah, wuuna Salaamay wuxuuna galay ilbaab. Waxaa haddana noo yimid Imaam Axmed bin Xanbal, isagana wuuna salaamay wuxuuna galay ilbaab. Waxaa haddana noo yimid Imaam Shaafici, wuuna salaamay deedna wuxuu galay ilbaab, markaas rasuulka SCW intuu isoo eegay buu igu yiri; istaag Imaam Shaafici raac. Wuxuu yiri markaan hurdada kasoo baraarugay waxaan fahmay riyada in rasuulku i farayay inaan madhabta Imaam Shaafici qaato, ee aanan madhab kale alifin, sidaas ayaana uga joogsaday inaan madhab cusub alifo. Waxaa xusid mudan oo culumada badi ey isku waafaqsan yihiin in Imaam Qasaali uu lahaa aqoonta iyo haybada inuu madhab isaga uu leeyahay uu sameeyo.