TAARIIKH NOLOLEEDKII XUJJATUL ISLAAM AL-IMAAM ABUU XAAMID AL-QASAALI [Qeybta 10aad]

Haddeey noqon laheyd aflagaado, haddeey noqon laheyd gaaleysiin iyo bidceyn, ama haddeyn noqon laheyd in gacan loola tago dhiigiisa la daadiyo. Waxaas oo dhanna waxaa sabab u ah qofkaas oo qalbigiisa ey hareysay xaasidnimo iyo quuriwaa. Nebi Yuusuf CS waxay walaalihiis ceelka ugu rideen waxay aheyd iyagoo u quuriwaayay in Alle doortay Aabahoodna uu ka jeclaa walaalkood. Xaasidnimada hadduusan qofka ka joogin waa mid halaajinaysa aakhiro iyo adduun. Dhanka kale Abul Faraj Bin Aljawsy wuxuu kusoo wariyay kitaabkiisa "الثبات عند الممات" in Abuu Xaamid walaalkiis Shiikh Abul Futuux Axmed Alqasaali uu yiri; maalin Isniin ah ayey aheyd, walaalkey wuxuu tukaday salaad subax, markuu salaaddii ka baxay wuxuu yiri ii keena kafantayda, waa loo keenay – deedna wuu dhunkaday kafanta indhahana ayuu saartay, wuxuuna yiri; "سمعاً وطاعة للدخول على الملك" waan maqlay waana adheecay inaan boqorka u galo. Deedna lugaha ayuu fidsaday isagoo qiblada u jiheysana, ilbiriqsiyo kadibna nafta ayaa ka baxday.

 

 

Inkastoo Imaam Abuu Xaamid uusan aheyn abwaan u banbaxay noocyada kala duwan ee suugaanta, haddana wuu yiqiin xeerarka curinta gabayada iyo maansooyinka. Maansooyin dhowr ah ayuu tiriyay, mid kamid ah haddaan kasoo qaadanno waxay oranaysaa sidatan:

 

فقهاؤنا كذبالة النبراس هي في الحريق وضوؤها للناس

خُبْر دميم تحت رائق منظر كالفضة البيضاء فوق نحاس

fuqahadeenu waa sida dubaaladda faynuusta, iyadana wey guban dadkana wey u iftiimin. Sidoo kale, Imaamku wuxuu ahaa nin si wacan u yaqaan labada luuqadood ee Faarisiga oo aheyd afka hooyadii iyo luuqadda Carabiga oo uu bartay. Laakiin, ma’aheyn nin ku takhasusay naxwaha luuqadda Carabirabiga – sida uu kusoo waramay Cabdulqaafir Alfaarisi oo ahaa imaamka saaxiibkii. Cabdulqaafir wuxuu kaloo sheegay in Imaamka lagu qabsaday jumlooyin kamid ah buugaagtuu curiyay iney ku jireen qaladaad naxwe ah, imaamkana wuu ka cudurdaartay wuxuuna sheegay in naxwaha eysan aheyn takhasusukiisa. Si kastaba ha ahaatee, iintaas yar Imaamka wuxuu ku kabay hibada Eebe u siiyay qalinmaalka iyo inuu si xeeldheer oo gun weyn usoo bandhigay afkaartiisa. Imaamku meeshuu ugu xoogga badnaa waa curinta iyo habeynta kutub dhaxal ah oo umadda anfacda. Waxaa xusid mudan Imaamku wuxuu mootan yahay in ka badan 900 oo sanadood, kutubtiisana ilaa maanta waxay saameeysay dunida oo dhan gaalo iyo Muslimiin. Kutubtiisa fiqiga waxaa ugu weyn uguna muhiimsan 4 kutub oo kala ah; Albasiid, Alwasiid, Alwajiis iyo Alkhulaasah. Albasiid waa kitaab balbalaarinaya cilmiga fiqiga, Alwasiid mid dhexdhexaad ah, Alwajiis mid kooban iyo Alkhulaasah mid soo gunaanaday.

Dhanka culuumta usuusha kutubtiisa waxaa kamid ah, المنخول في علم الأصول Imaamka kitaabkaan wuxuu alifay intuu la joogay Imaamul Xarameyn Aljuwayni oo uu ardayga u ahaa. Waxaa xusid mudan kitaabkaan Almankhuul in lagu daray waxyaabo badan oo lagu xumeenayo suuradiisa, Imaamkana uusan oran. Waxaa kamid ah, in kitaabkiisa lagu maagay oo lagu duray Imaam Abuu Xaniifa. Sidoo kale, waxay raggaan colaadda u qabay Imaamka ey alifeen in ka badan 240 kitaab oo ey Imaamka magaciisa ku qoreen – iyagoo ka dhigaya in Imaamku uu qoray. Waxaa sidaas sameeyay waxay ahaayeen dadkii gaaleysiiyay Imaamka oo xilligiisii uu ka harsan waayay. Si kastaba ha ahaatee, waxaa dhowaan la helay dhigaalo ku qoran afka Faaris uu Imaamku u qoray madaxdii xilligiisa iyo culumo si uu isaga bari yeelayo waxyaabaha kitaabkiisa lagu daray ee Imaamada Islaamka lagu duray. Dhigaaladaan waxaa dhowaan soo tarjumay Jaamcadda Azhar ee ku taal dalka Masar.