XAGJIRNIMADA BIDIXDA IYO XAGJIRNIMADA MIDIGTA: DHIBAATO SOO KORODHAY MISE DHEEF? [cilmi baaris qeybta 2aad]

XAGJIRNIMADA BIDIXDA IYO XAGJIRNIMADA MIDIGTA: DHIBAATO SOO KORODHAY MISE DHEEF? [cilmi baaris qeybta 2aad]

Cilmibaaris ey sameeyeen saynisyahanno iyo khuburo ku takhasusay daraasadda maskaxda aadanaha (neuroscience) oo saldhigoodu yahay jaamacadda University College London (UCL) ayaa lagu sheegay dadka xagjirka bidixda iyo midigta iney ku noolyihiin dafiraadda xaqiiqda (facts) marka ey qaldan yihiin. Daraasaddu waxay kale oo ogaatay in dadka xagjirka labada dhinac ey ku adag tahay qirashada markey qaldan yihiin—taas beddelkeedana ey kusii indha cad yihiin qaladkooda. Habka ey saynisyahannadaan u mareen baaritaankaan ayaa ah hab (methodology) loo yaqaan “metacognition” oo ah hab qofka siinaysa awood uu ku ogaado markuu qaldan yahay, deedna isagey jirtaa inuu qirto inuu qaldan yahay iyo in kale. Saynisyahanadu waxay soo xusheen 400 oo mutadhawac oo kala matalaya xagjirnimada bidixda iyo midigta, deedna waxay ka codsadeen iney cabiraan fikirka ey ka aaminsan yihiin siyaasadda dunida. Durbadiiba dadkii waxay kala istaageen labada dacal ee dunida. Garabka midigta waxay la soo baxeen amar ku taagleyn u dhimrin la’aan (intolerance) dadka ka aragti duwan, halka qaarka bidixda istaagay ey lasoo baxeen kaligii talisnimo iyo in dadkoo dhan hal hab lagu maamulo.

Intaas ka gadaal, mutadhawiciinta ka qeybqaadanayay sahankaan waxaa loo qeybiyay laba sawir oo ku dul yaalaan dhibco kala badan, deedna waxaa laga codsaday iney doortaan kan dhibcaha badan. Ujeedada hawshaan (task) laga leeyahay ayaa ah in la cabiro “metacognition” maskaxda dadka ka qeyb qaadanaya sahankaan iyo kalsoonidooda dheeraadka ah (overconfidence). Intaas kadib, saynisyahannada ayaa dadkaa ka codsaday iney qiimeeyaan kalsoonida go’aan qaadashadooda, saynisyahannada ayaa ka qeybgalayaasha sahankaan u balanqaaday iney abaalmarin lacag siinayaan qofkii si sax ah u qiimeeya kalsoonida go’aan qaadashadooda. Dr. Steve Fleming oo ah saynisyahanka hogaaminayay mashruucaan ayaa yiri: “cilmibaaristaan waxaan ku ogaanay in dadka xagjirka labada dhinac uu go’aan qaadashadoodu ka liito dadka dhexdhexaadka ah (moderates), sidoo kale, barafisoorku wuxuu sheegay, in dadka xagjirka ah (labada dhinac) ey doorbidaan iney qaladkooda ku adkeystaan, oo eysan qiran qaladkooda xataa haddii loo sheego—oo ey caddahay iney qaldan yihiin”. Dr. Fleming oo hadalkiisa sii wata wuxuu yiri: “waxaan arrinkaan ku ogaanay, sawiro ayaan dadkaan u qeybinay, waxaana ka codsannay iney soo saaraan sawirada ugu dhibcaha badan. Markey qaldeen qaar, baan waxaan damacnay inaan u sheegno qaladkooda—waxaan tusinay in sawirada ey doorteen laga dhibco badan yahay, yeelkadeed, waxay ku adkeysteen qaladkooda xataa markii la tusay iney qaldan yihiin”. Max Rollwage oo ah arday PhD diyaariya kana qeybqaatay cilmibaaristaan ayaa raaciyay: “Haddii sawir yar ah qaladkiisa ey ku adkeysteen, maxaad u maleynaysaa go’aamada arrimaha waa weyn ee dunida ka jira?”. Cilmibaaristaan oo ey culumo kale dib-u-eegis ku sameysay ayaa ku guuleystay imtixaanka, culumada imtixaantayna waxay ku waafaqeen in cilmibaaristaan ey tahay sax, inkastoo ey eegtay qeyb yar ah oo ku saabsan xagjirnimada.