TAARIIKH NOLOLEEDKII XUJJATUL ISLAAM AL-IMAAM ABUU XAAMID AL-QASAALI [Qeybta 9aad]

Waxaan weli bartanka uga jirnaa karaamooyinka Imaam Abuu Xaamid Alqasaali. Imam Taajuddiin Alsubki wuxuu soo guuriyay in Imaam Abuu Xasan Alxirsy ama Xaraasihim oo ah Maaliki, markuu arkay kitaabka uu qoray abuu Xaamid Alqasaali ee ‘إحياء علوم الدين’ intuu eegay buu yiri; kitaabkani waa bidco wuxuu khilaafayaa sunnadii nebiga. Sidaad daraadeed Shiikh abuu Xasan wuxuu fatwooday in kitaabka ‘إحياء علوم الدين’ la gubo. Abuu xasan wuxuu Suldaanka dalka Maqrib xilligaas ka dalbaday inuu ka caawiyo sidii loo gubi lahaa kitaabka ‘إحياء علوم الدين’. Maalin Khamiis ah ayaa la shiray dadkii baa lasoo xaadiriyay, Abuu Xasan wuxuu u goodiyay qofkii hal bog oo kitaabkaas ah qarsada in la ciqaabayo – dadkii waa keeneen kitaabkii, waxaana lagu ballamay in berito oo Jimce ah salaadda Jimce kadib la gubo. Si kastaba ha ahaatee, habeenka Jimcaha soo galeysay ayuu Abuu Xasan Alxirsy wuxuu riyo ku arkay isagoo soo galay masjidkii lagu ballansanaa in kitaabka ‘إحياء علوم الدين’ lagu gubo. Wuxuu riyada ku arkay nuur ka baxaya tiir weyn oo kamid ahaa tiirarka masjidka. Markuu usoo dhowaaday wuxuu arkay Rasuulka SCW oo ey hareeraha ka fadhiyaan Abuubakar iyo Cumar, Imaam Qasaalina uu taagan yahay isagoo gacanta ku heysta kitaabkiisa ‘إحياء علوم الدين’.

Imam Qasaali markuu i arkay wuxuuna yiri; yaa rasuulullaah ninkaan noo kala garnaq kitaabkayga ayuu ku sheegay inuu khilaafsan yahay sunnadaada, bidcana ey ka buuxdo – wuxuuna rabaa inuu gubo. Dabadeedna Imaam Alqasaali wuxuu u guurguurtay Rasuulka SCW tawaaduc iyo qadarin aawadeed, wuxuuna u dhiibay kitaabka. Imaam Qasaali wuxuu yiri; yaa Rasuulullaah kitaabkaan haddey ku qoran yihiin wax bidco ah oo khilaafsan sunnadaada waan ka toobad keenayaa hadda, Allana waxaan ka baryayaa inuu ii denbi dhaafo. Haddiise waxa ku qoran ey wax kula qumman oo aan sunnadaada khilaafsaneyn ahna ii barakee, aniga iyo ninkaan noo kala garnaq. Rasuulka SCW kitaabka ayuu eegay boga ugu horeeya ilaa boga ugu danbeeya warqad warqad, deedna wuxuu yiri; Wallaahi kitaabkani waa mid wacan oo wanaagsan. Deedna Rasuulka SCW wuxuu u dhiibay Abuubakar, markuu akhriyay bog bog Abuubakar wuxuu yiri; Waxaan ku dhaartay Allihi xaqqa kugu soo saaree kitaabkaan waa mid wanaagsan. Deedna wuxuu u dhiibay Cumar, Cumarna wuxuu yiri intii Abuubakar yiiri. Intaas kadib, rasuulku wuxuu amray in Abuu Xasan dharka laga dhigo oo la jeedlo 40 jeedal oo ah xadka qofka dadka ka been abuurta, markuu 5 mar qayliyay ayaa Abuubakar ka naxay oo u shafeeco qaaday – Abuubakar wuxuu yiri; yaa rasuulullaah ninkaan ijtihad bey ka aheyd wuuna qaldamay hala cafiyo, Imaam Qasaalina markaas wuu iska cafiyay. Abuu Xasan markuu hurdada kasoo kacay, wuxuu orod isku xaabiyay goobtii lagu ballansanaa in lagu gubo kitaabka, wuxuuna dadkii u sheegay ha gubina kitaabka; wuxuuna uga sheegay riyadii uu arkay, wuxuuna tusay dhabarkiisa oo weli jeedalkii uu ku yaalo.

Abuu Xasan dhacdadaas kadib wuxuu bilaabay inuu kitaabkaas akhriyo si joogto ah isagoo qadarinnaya ilaa uu ka geeriyooday. Qisadaan waxaa kutubtiisa kusoo wariyay Imaam Abuu Xasan Alshaadali iyadoo leh silsilad adag. Waxaa soo wariyayay Shiikh Yaaquut Alshaadili, wuxuu ka wariryay shiikhiisa Abuu Cabaas Almursy, wuxuu ka wariyay shiikhiisa Shiikh Abuu xasan Alshaadali. Haddaan yara dul istaagno qisadaan waxaan arkaynaa in bidceynta iyo gaaleysiinta culumada ey tahay mid horeysay, ee eysan aheyn mid ugub ah. Waxaan kaloo arkaynaa in dadka qaarkii culumo ama caamo midkey doonaan ha ahaadeenee eysan walaalahooda kale u quurin wanaaga ey dheeryihiin, oo haddeey dareemaan in mid kamid ah walaalahood uu ka aqoon bato ama uu arko in dadka ey ka jecel yihiin uu bilaabayo falka xaasidnimada ah, iyo inuu sameeyo wax walba oo uu shaqsigaas dhulka kula geli karo.