TAARIIKH NOLOLEEDKII XUJJATUL ISLAAM AL-IMAAM ABUU XAAMID AL-QASAALI [Qeybta 3aad]

Waxaa xusid mudan, imaamkuna uu ka warramay in xilligaas ey ujeedada cilmiga ey ka wareersaneyd. Waxaa sidoo kale taariikhyahannada ey xusaan in imaamku uu waqtigaas ahaa mid mayal adag, oo aan doodaha cilmiga cidna ugu nixin – qofkuu arko inuu mas’alo ku qaldan yahay toos ayuu ugu sheegi jiray iney jaahil yihiin. Waxay giraantu wareegto, xilliyaduna ey weydaarsadaan, Imaamku wuxuu bilaabay inuu su’aalo naftiisa weydiiyo oo ey kamid aheyd; waa maxay waxaan aan ku dhex jiro? Ma aakhiradaydaan adduun siisanayaa? Imaamka waxaa aad u caawiyay oo lasoo wariyaa caqliga uu u dhashay inuu xaalkiisa wax ka bedelo. Waxay taariikhyahannadu soo guuriyaan dhacdadii bedeshay Imaam Alqasaali iney aheyd; arooryada kamid ah ayaa waxaa soo galay golaha cilmiga ee jaamacadda Abuu xaamid walaalkii Shiikh Axmed oo ahaa Suufi u googo’ay cibaadada ilaahey kana dheeraaday raaxada adduunka iyo dadkeedaba. Shiikh Axmed markuu golaha soo galay wuxuu arkay sida walaalkiis loogu xoorsan yahay, oo ardaydu uga timid daafaha dunida oo dhan. Wuxuu ka naxay sida walaalkii ugu milmay magaca iyo raaxada adduunyada, deedna wuxuu walaalkii ku dul akhriyay tix gabay ah, oo ey kamid aheyd;

أخذت باعضادهم إذ ونوا *** وخلفك الجهد إذ أسرعوا
وأصبحت تهدى ولا تهتدي *** وتسمع وعظا ولا تسمع
فيا حجر الشحذ حتى متى *** تسن الحديد ولا تقطع

oo micnaheedu yahay; xoogaa bey ku siiyeen si ey u hormaraan, adigana dadaal baa kuu hadhay halka iyagana (ardayda) ey horay ugu socdeen. Waxaad noqotay mid dadka hanuuniya, laakiin isaga aan is-hanuunineyn, mid dadka wanaaga maqashiiya laakiin aan isaga maqleyn. Xaalkaagu waa sida dhagaxa soofeeya middiyaha si ey wax u gooyaan, laakiin aan isaga wax goyneyn. Murtida tixda iyadoo kooban axmed wuxuu walaalkii ka waaninayay inuu noqdo kii dadka sababkii ey jannada ku galaan isagana naftiisa hilmaamay. Yacnii qofbaad wax wanaagsan faraysaa adigana kuma aadan liibaanin cilmiga aad dadka faraysi. Haddaan si kale u dhigo, cilmiga aan liibaan adduun iyo mid aakhiro kuu keenin waxaa ka fiican inaad jaahil iska ahaato, si aad xoogaa cudurdaar ah u yeelato. Sidoo kale, cilmi aan cabsida Eebe kuugu hogaamin waa khasaare adduun iyo mid aakhiro. Sababtoo ah, cilmiga dhabta waakan saaxiibkiis ku hogaamiya barashada dhabta ah ee Eebe iyo ka cabsigiisa. إِنَّمَا يَخْشَى اللَّهَ مِنْ عِبَادِهِ الْعُلَمَاءُ “Alla waxaa uun ka cabsada addoomadiisa aqoonta le”.

Hadalkaas wuxuu Imaam Abuu Xaamid kaga dhacay qalbiga, wuxuuna go’aansaday inuu maalintaas ka tago jaamacadda iyo magaalada Baqdaadba. Hadalkaasna waxaa lasoo wariyaa inuu nolosha Imaamka afgambiyay. Imaamka muddadii uu macalinka ahaa wuxuu sameeyay hanti aad u farabadan, wuxuuna ahaa Professor-ka ugu mushaarka sareeya. Si uu isbedel ruuxi ah u sameeyo wuxuu go’aansaday inuu hantidiisa oo shan sadaqeysto – maraka laga reebo xoogaa lacag ah oo uu uga tagay gabdhihiisa, iyo xoogaa uu naftiisa ku ilaalsado si uu uga kaaftaamo aadane gacantiis. Sidoo kale wuxuu dhammaan sadaqeystay dharkiisii qaaliga ahaa marka laga reebo laba shay oo uu naftiisa u xidhto. Imaamka kitaabkiisa ‘Almunqid minal dalaal’ wuxuu ku xusay inuu in muddo ah dareemayay in wax ka qaldanaayeen, wuxuuna sheegay inuu xaaladdaas ku sugnaa ugu yaraan 6 bilood oo naftayda xisaabinayay. Imaamka wuxuu sheegay iney heshay xaalad carabkiisa uu xabismay oo uu hadli waayay, xataa ardayda su’aalaha weydiinaysa uu u jawaabi waayay. Wuxuu kaloo sheegay, inuu cuntada ka go’ay huradana warkeeda haba sheegin. Waxaa imaamka soo wajahday murugo xad dhaaf ah sida qof depression uu ku dhacay, sababtoo ah; cuntada iyo cabitaanka dhadhan uma laha, waxaas dhib ah waxay ka imaanayeen Imaamka oo aan maqsuud ku aheyn xaaladdiisa ruuxiyeed. Intaas kadib, waxaa Imaamka ku xoogeystay walaahowga nafta, talaabo markuu qaado, mid buu dib usoo qaadayay – isagoo toloow maxaan sameeyaa?! Wuxuu xaalka Imaamka sidaas sii ahaadaba, habeen habeenada ka mid ah dadkoo hurda ayuu rabbigiis laba rakco tukaday, isuna duleeyay eebihiis isagoo ka tuugay inuu xaalkiisa wax ka bedelo. Imaamku wuxuu yiri; markaan kasoo faaruqay salaadda, Eebe wuxuu ii go’aamiyay go’aan kii ugu wanaagsanaa oo ah inaan dunida furo, yacnii ka dhex baxo xaaladdaan ku sugnaa oo cibaadada Eebe u go’o.